Ντανιέλα Αμπρέου-Τσιτσιρίκου: Σπουδάζοντας Ιατρική στην Κούβα

Μαθαίνεις να πρωτοπορείς με ό,τι έχεις

Παρακολούθησε ένα αυστηρό πρόγραμμα σπουδών, υπέμεινε την πείνα και τον κορωνοϊό. Η Ελληνοκουβανή Ντανιέλα βρίσκεται σήμερα στην Ελλάδα για να αναγνωρίσει το πτυχίο της και να ασκήσει το επάγγελμα του γιατρού και διηγείται στην «Κ» την εμπειρία της.

Τον Μάρτιο του 2020, εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, 50 Κουβανοί γιατροί αποβιβάζονται στο αεροδρόμιο του Μιλάνου ανεμίζοντας σημαίες της χώρας τους. Εφταναν στη σκληρά χτυπημένη από τον Covid-19 Ιταλία για να βοηθήσουν. Η μεσογειακή χώρα ήταν μία μόνο από τις συνολικά 40 χώρες στις οποίες προσέφεραν τις υπηρεσίες τους Κουβανοί γιατροί και νοσηλευτές στη διάρκεια της πανδημίας.

Επί δεκαετίες, οι γιατροί της Κούβας υπηρετούν ανά τον κόσμο προσφέροντας τις γνώσεις και την πρακτική τους σε υγειονομικές κρίσεις, όπως αυτή της χολέρας στην Αϊτή και του Εμπολα στη δυτική Αφρική. Η παράδοση αυτή αποτελεί ένα σημαντικό χαρτί στη διπλωματία της Κούβας και την ίδια στιγμή έναν από τους ισχυρότερους εξαγωγικούς κλάδους της. Χαρακτηριστικά, το 2018 η εξαγωγή ιατρικών υπηρεσιών απέφερε στο μικρό νησί της Καραϊβικής 6,3 δισ. δολάρια, τη μεγαλύτερη πηγή ξένου συναλλάγματος, διπλάσια ακόμα και από τον τουρισμό. Οι ΗΠΑ έχουν καταγγείλει ότι το πρόγραμμα αυτό βοήθειας εκμεταλλεύεται τους γιατρούς προς όφελος της Κούβας που κερδίζει χρήματα και καλή φήμη σε βάρος του ιατρικού της προσωπικού, ωστόσο η Κούβα αρνείται τις καταγγελίες.

Το 2018 η εξαγωγή ιατρικών υπηρεσιών απέφερε στο μικρό νησί της Καραϊβικής 6,3 δισ. δολάρια, τη μεγαλύτερη πηγή ξένου συναλλάγματος, διπλάσια ακόμα και από τον τουρισμό.

H Ελληνοκουβανή, Ντανιέλα Αμπρέου Τσιτσιρίκου, που σπούδασε στη Σχολή Ιατρικής της Κούβας, από όπου αποφοιτούν οι περιζήτητοι Κουβανοί γιατροί και έζησε εκεί στη διάρκεια της πανδημίας, μιλάει στην «Κ» για την εμπειρία της και τους λόγους που πιστεύει πως η Κούβα έγινε γνωστή για το ιατρικό της προσωπικό.

«Εξετάζεσαι κάθε ημέρα»

Ηταν έναν χρόνο μετά τις Πανελλαδικές εξετάσεις, όταν η 19χρονη τότε φοιτήτρια ενημερώθηκε για τη χορήγηση 10 υποτροφιών για σπουδές στη Λατινοαμερικανική Σχολή Ιατρικής στην Κούβα, οι οποίες προορίζονταν για παιδιά Κουβανών που ζουν στο εξωτερικό. Σπουδάζοντας ήδη κάτι παρεμφερές, άδραξε την ευκαιρία και το 2015 προσγειώθηκε στην Αβάνα.

Μετά από έναν χρόνο προπαρασκευαστικών μαθημάτων, ξεκίνησε τις σπουδές της στην Ιατρική, μαζί με εκατοντάδες άλλους φοιτητές, πολλοί εκ των οποίων κατάγονταν από την Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Δεν κατάφεραν να αποφοιτήσουν όλοι. Κάποιοι δεν άντεξαν τις συνθήκες ζωής, ενώ άλλοι δεν κατάφεραν να πετύχουν στα μαθήματα υπό την πίεση του προγράμματος. Οι κανόνες της σχολής ήταν αρκετοί αυστηροί, καθώς αν κοβόσουν σε ένα μάθημα στις τρεις εξεταστικές του χρόνου, έπρεπε να παρακολουθήσεις όλο το έτος από την αρχή.

«Δεν κατάφεραν να αποφοιτήσουν όλοι. Κάποιοι δεν άντεξαν τις συνθήκες ζωής, ενώ άλλοι δεν κατάφεραν να πετύχουν στα μαθήματα υπό την πίεση του προγράμματος».

Οπως περιγράφει σήμερα η γιατρός, εξαρχής η σχολή ήταν προσανατολισμένη σε μεγάλο βαθμό στην πρακτική. Ηδη από τον πρώτο χρόνο, παράλληλα με τις παρακολουθήσεις, οι φοιτητές επισκέπτονταν τις πολυκλινικές, ενώ από τον δεύτερο χρόνο έκαναν οι ίδιοι μέτρηση ζωτικών σημείων. «Από τον τρίτο μέχρι και τον έκτο χρόνο, μας ενέταξαν σε νοσοκομεία σε όλες τις πόλεις της Κούβας. Πλέον ήμασταν μέσα στο νοσοκομείο, όπου γίνονταν και τα μαθήματα, από τις 8 έως τις 4 το απόγευμα. Είχαμε τον δικό μας ασθενή που παρακολουθούσαμε και έπειτα είχαμε και περισσότερες αρμοδιότητες». Η καθημερινότητα ενός φοιτητή Ιατρικής είναι σκληρή στην Κούβα, καθώς όπως αναφέρει η κ. Αμπρέου Τσιτσιρίκου το πρωί ήταν στο νοσοκομείο και όταν επέστρεφε το απόγευμα σπίτι ακολουθούσαν πολλές ώρες διαβάσματος. «Κάθε μέρα εξετάζεσαι, και βαθμολογείσαι. Μετρούν οι γνώσεις σου, η φυσική σου παρουσία, να είσαι δηλαδή περιποιημένος και ευγενικός με τους ασθενείς».

Κομβική η σχέση γιατρού – ασθενούς

Η νεαρή γυναίκα τονίζει πως σε όλα τα έτη της σχολής, οι καθηγητές τούς υπογράμμιζαν πόσο σημαντική είναι η επαφή και η σχέση μεταξύ γιατρού και ασθενή, γιατί αν δεν σε εμπιστευτεί ο ασθενής μπορεί να σου αποκρύψει κάποια λεπτομέρεια σημαντική για τη διάγνωση. «Πάντα μας έλεγαν: δεν θα βλέπετε τον ασθενή σαν ξένο, αλλά σαν να ήταν ο αδελφός, η μητέρα σας ή ο παππούς σας». Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και για έναν πόνο στην κοιλιά, οι σπουδαστές καλούνται να εξετάσουν εξονυχιστικά τον ασθενή ενώ αφότου κάνει τις πρώτες εξετάσεις και αντιμετωπιστεί το σύμπτωμα λαμβάνουν ένα αναλυτικό ιστορικό ρωτώντας τον ασθενή τι συνέβη από την περίοδο της κύησης του.

«Πάντα μας έλεγαν: δεν θα βλέπετε τον ασθενή σαν ξένο, αλλά σαν να ήταν ο αδελφός, η μητέρα σας ή ο παππούς σας».

Στην Αβάνα εν μέσω πανδημίας

Οταν ξέσπασε η πανδημία της Covid-19, η κ. Αμπρέου-Τσιτσιρίκου συνειδητοποίησε τα οφέλη της εμπειρίας της χώρας στο θέμα της αντιμετώπισης επιδημιών, καθώς η Κούβα καλείται να αντιμετωπίσει ακόμα τον Δάγκειο πυρετό. Απευθείας ξεκίνησαν, όπως θυμάται, να φορούν όλοι μάσκες και να βάζουν αντισηπτικό. Μόλις άρχισαν τα κρούσματα να αυξάνονται, κλήθηκε να συμμετάσχει στις ομάδες φοιτητών που σχηματίζονται όταν ενεργοποιείται ο μηχανισμός “ψάρεμα”, σύμφωνα με τον οποίο ολιγομελή γκρουπ σπουδαστών πηγαίνουν πόρτα-πόρτα σε κάθε γειτονιά για να ρωτήσουν αν υπάρχει κάποιος άρρωστος ή κάποιος που βήχει. Συλλέγουν τα δεδομένα τα οποία παραδίδονται στον οικογενειακό γιατρό της κάθε περιοχής, ώστε αυτός να εξετάσει όσους ενδέχεται να νοσούν και αν είναι θετικοί να τους μεταφέρει στα εξειδικευμένα νοσοκομεία και τις εστίες που υποδέχονται μόνο ασθενείς με κορωνοϊό.

Οπως θυμάται σήμερα η κ. Αμπρέου-Τσιτσιρίκου, είχε τροποποιηθεί ακόμα και το σχέδιο κυκλοφορίας ώστε να μην περνάει το λεωφορείο μπροστά από τις συγκεκριμένες μονάδες. Οι κανόνες ήταν πολύ αυστηροί. Και βήχα να άκουγε ο καθηγητής την ώρα του μαθήματος στη σχολή έστελνε τον σπουδαστή απευθείας για τεστ. «Ετσι έμαθα εγώ ότι είμαι θετική».

«Γύρισα στην Ελλάδα 45 κιλά»

Την ίδια στιγμή βεβαίως, την περίοδο της πανδημίας διαταράχθηκε πλήρως το εμπόριο τροφίμων. Η νεαρή γυναίκα θυμάται να σχηματίζονται ουρές γύρω από τα σούπερ-μάρκετ, με ανθρώπους που μπορεί να περίμεναν μέχρι και δύο ημέρες για τρόφιμα. Οι περισσότεροι αναγκάζονταν να στραφούν στη μαύρη αγορά όπου οι τιμές όμως ήταν υψηλές. «Ο εγκέφαλός μου έχει διαγράψει κάπως αυτές τις περιόδους. Να τρώω μια φορά την ημέρα γιατί έτρεχα με τη σχολή, δεν ήταν κάτι. Αλλά εκείνες τις περιόδους είχε μειωθεί και η ποσότητα και η ποιότητα. Φαντάσου να τρως ρύζι κάθε ημέρα. Είχα γυρίσει στην Ελλάδα μετά από δύο χρόνια Covid στα 45 κιλά. Οι γονείς μου τρόμαξαν όταν με είδαν».

Ισχυρή πρωτοβάθμια φροντίδα

Παρά τις δύσκολες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, η Κούβα παραμένει επί χρόνια η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία γιατρών ανά αριθμό κατοίκων στον κόσμο. Η κ. Αμπρέου-Τσιτσιρίκου περιγράφει ότι η πρωτοβάθμια φροντίδα, ο λεγόμενος οικογενειακός γιατρός, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του συστήματος αυτού, καθώς γνωρίζει τα πάντα για την περιοχή στην οποία βρίσκεται: από τις ασθένειες και τις ευαισθησίες του κάθε κατοίκου μέχρι το αν το παιδί τους σπουδάζει στο εξωτερικό και πού. Στη Σχολή, όλοι οι απόφοιτοι αποκτούν την ειδικότητα αυτή και έπειτα αποφασίζουν αν και ποια θα είναι η δεύτερη ειδικότητά τους. Ο οικογενειακός γιατρός αποφασίζει αν θα οδηγηθεί κάποιος στο νοσοκομείο, με αποτέλεσμα και στα νοσοκομεία να επικρατεί μια τάξη. Στον αντίποδα, το σύστημα είναι πολύ υποβαθμισμένο τεχνολογικά, με νοσοκομεία που δεν έχουν μαγνητικούς τομογράφους και ιστορικά ασθενών που γράφονται ακόμα στο χέρι, ενώ υποφέρει και από σοβαρή έλλειψη προμήθειας φαρμάκων και ιατρικού υλικού.

«Η πρωτοβάθμια φροντίδα, ο λεγόμενος οικογενειακός γιατρός, αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του συστήματος, καθώς γνωρίζει τα πάντα για την περιοχή στην οποία βρίσκεται: από τις ασθένειες και τις ευαισθησίες του κάθε κατοίκου μέχρι το αν το παιδί τους σπουδάζει στο εξωτερικό και πού».

Οι συνθήκες αυτές μαθαίνουν και στους γιατρούς της Κούβας να αντιμετωπίζουν κάθε κατάσταση με τα ελάχιστα μέσα που έχουν. Η κ. Αμπρέου-Τσιτσιρίκου είπε πως από τη Σχολή μάθαινε να βρίσκει εναλλακτικές λύσεις. «Σου μαθαίνουν να σκέφτεσαι στη στιγμή και να πρωτοπορείς με ό,τι έχεις μπροστά σου. Οι καθηγητές μας έλεγαν ότι δεν έχει αξία το να παπαγαλίσεις μια ενότητα ή ένα μάθημα, αν δεν καταλαβαίνεις την ουσία αυτού. Ενα και ένα δεν είναι ποτέ δύο στην Ιατρική. Πρέπει να μάθεις να σκέφτεσαι. Μας έλεγαν και κάτι ακόμα: όποιος ξέρει μόνο για Ιατρική, δεν ξέρει ούτε για την Ιατρική. Πρέπει να ξέρεις για την πολιτική, την κοινωνία, να έχεις μια σφαιρική γνώση. Στην Ιατρική μας έκαναν και μαθήματα ζωής».

Η Ντανιέλα Αμπρέου-Τσιτσιρίκου, όπως και η πλειονότητα των ξένων συμφοιτητών της, επέστρεψε στην πατρίδα της για να δώσει εξετάσεις για την αναγνώριση των σπουδών και να ασκήσει το επάγγελμα του γιατρού.

Αλεξία Καλαϊτζή / Σπουδάζοντας Ιατρική στην Κούβα: Μαθαίνεις να πρωτοπορείς με ό,τι έχεις | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr)