Μαρτί και σημερινή Ελλάδα , «Διαβάζοντας Μαρτί στην Αθήνα»

Αβάνα, 25-28/1/2016

To παρακάτω κείμενο, είναι η παρουσίαση της παρέμβασης της Νατάσας Τερλεξή και της Λουκίας Κωνσταντίνου σε Επιτροπή Εργασίας της 2η Διεθνούς Διάσκεψης για τον Χοσέ Μαρτί στην Αβάνα (25-28 Γενάρη 2016), στην οποία συμμετείχε ο Πολιτιστικός Σύλλογος “Χοσέ Μαρτί” και το Δίκτυο Bloggers “La Red Solid@ria Griega”. Το πλήρες κείμενο δόθηκε σε ηλεκτρονική μορφή (ισπανικά) στους διοργανωτές και θα συμπεριληφθεί στα υλικά της Διάσκεψης, που θα σταλούν σε Πανεπιστήμια και διάφορους οργανισμούς και οργανώσεις. Μοιράστηκε επίσης σε αρκετούς αντιπρόσωπους, σε DVD που περιείχε και σχετικό οπτικοακουστικό υλικό. 

Το πλήρες κείμενο στα ελληνικά:  ΕΔΩ

I. Εισαγωγικά

Στην Ελλάδα ο εργαζόμενος λαός αντιμετωπίζει τα τελευταία 5 χρόνια σημαντικές επιθέσεις ενάντια στο βιοτικό του επίπεδο, καθώς επιβάλλονται μέτρα λιτότητας με στόχο την αποπληρωμή του κρατικού χρέους και ταυτόχρονα τη συμπίεση της τιμής της εργατικής δύναμης.

Επιπλέον, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, κατατρεγμένοι από τις επιπτώσεις της κρίσης και των πολέμων στη Μέση Ανατολή εξακολουθούν να φτάνουν στη χώρα.

Ο εργαζόμενος λαός ψάχνει έναν δρόμο προς τα εμπρός απέναντι στις αλληλένδετες αυτές κρίσεις. Έχει κινητοποιηθεί με διαμαρτυρίες, απεργίες και άλλες μορφές αγώνα και αλληλεγγύης.

Η ουμανιστική προοπτική του Μαρτί που βασίζεται στον διεθνισμό και τα συμφέροντα των φτωχών, των πιο καταπιεσμένων –προοπτική που βρήκε πρακτική εφαρμογή μέσα από τον επαναστατικό θρίαμβο του 1959 και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην Κούβα– προσφέρει μια σημαντική εναλλακτική απέναντι στον εγωκεντρικό εθνικισμό των οικονομικά κυρίαρχων τάξεων.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος ‘Χοσέ Μαρτί’ στην Ελλάδα δραστηριοποιείται στο πλαίσιο του κινήματος αλληλεγγύης με την Κούβα, που υπάρχει από την αρχή σχεδόν της Κουβανικής Επανάστασης.

Τα τελευταία χρόνια, μέρος της δραστηριότητάς του αποτέλεσε η έκδοση, παρουσίαση και διάδοση των έργων του Μαρτί: “Η Δική μας Αμερική” και “Απλοί στίχοι”.

IΙ. Οι ελληνικές κρίσεις

Αυτό που συχνά αποκαλείται ‘ελληνική κρίση’ δεν μπορεί να κατανοηθεί παρά μόνο στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του καπιταλισμού.

Τις επιπτώσεις αυτής της βαθύτερης, από τις αρχές του 20ού αιώνα κρίσης, τις ζει η Λατινική Αμερική από τη δεκαετία του 1980.

Τα τελευταία 5 χρόνια, αυτό το ωστικό κύμα χτυπά πλέον και τους εργαζόμενους στις βορειοαμερικανικές και ευρωπαϊκές μητροπόλεις.

Οι συνθήκες ζωής και αγώνα ανά τον κόσμο σμίγουν πιο πολύ, έτσι που καμία ήπειρος δεν μένει έξω από τη συζήτηση για το πώς μπορούμε να βρούμε –η τεράστια πλειοψηφία των εργαζομένων– τη δική μας διέξοδο από την κρίση αυτή «με όλους και για το καλό όλων».

Μπορούμε να πούμε ότι η κρίση χρέους που ξέσπασε το 2010 έρχεται μετά από μια περίοδο έρπουσας οικονομικής κρίσης για τον ελληνικό καπιταλισμό που εκτυλίσσεται επίσης από τη δεκαετία του 1980.

Εκείνη την περίοδο, το ελληνικό κεφάλαιο απαντά με τη βαθύτερη ένταξή του στους θεσμούς της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και με εντατική προσπάθεια εξαγωγής του στα Βαλκάνια .

Παράλληλα εξαπολύει επιθέσεις στους εργαζόμενους εντός Ελλάδας προκειμένου να μειώσει τις αποδοχές μας και το κοινωνικό μισθό. 

Επίσης, ξεκινώντας το 1991, οι έλληνες εργοδότες επωφελήθηκαν από τη μαζική είσοδο ‘φτηνών εργατικών χεριών’ από την Ανατολική Ευρώπη και ειδικά από τη γειτονική Αλβανία.

Tα κρατικά δάνεια προς την Ελλάδα και άλλες χώρες υπήρξαν για όλο αυτό το διάστημα, συμπεριλαμβανομένης και της πρόσφατης περιόδου, ένα κερδοφόρο ‘καταφύγιο’ πλουτισμού για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο.

Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ο αυξανόμενος κρατικός δανεισμός ελάχιστα συνδέεται με τις προτεραιότητες του εργαζόμενου λαού.

Όταν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα και το ΔΝΤ αρνούνται την περαιτέρω χρηματοδότηση χωρίς επίβλεψη πάνω στο κρατικά έξοδα, η κρίση χρέους παίρνει πλέον τη μορφή σκληρών ‘μνημονίων’, (η νέα ελληνική κυβέρνηση το 2015 υπέγραψε την 3^η τέτοια συμφωνία).

Με τα μνημόνια, έρχονται να προστεθούν στην παραλυτική ανεργία που αντιμετωπίζουμε, η περιστολή των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, η δυσβάσταχτη αύξηση της φορολογίας, η μείωση των παρεχόμενων ιατροφαρμακευτικών υπηρεσιών και οι μειώσεις στις συντάξεις.

Κατά την περίοδο 2008-2015 η οικονομία (ΑΕΠ) μειώνεται κατά 26%. Η ανεργία αυξάνεται από 7,8% το 2008, σε 27,5% το 2013. Το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται κατά -34,1% (2008-2012), πράγμα που σημαίνει ότι το 36% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Αυξάνονται οι άστεγοι και οι αυτοκτονίες. Ταυτόχρονα, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, κυνηγημένοι από τους πολέμους και την φτώχεια, κατευθύνονται προς την Δύση. Το ελληνικό κράτος τους υποδέχεται χωρίς να μπορεί να καλύψει ούτε καν τις πρωταρχικές τους ανάγκες.

Είναι πολύ δύσκολο να μεταφέρει κανείς μέσω οικονομικών στοιχείων, την εικόνα αυτού που ζούμε. Πιθανόν, αυτά τα ίδια τα στοιχεία, σε ένα λατινοαμερικάνικο ακροατήριο, να μην προκαλούν απολύτως καμία εντύπωση. Η ταχύτητα των εξελίξεων, ωστόσο, ξεκινά να κλονίζει μεταξύ των εργαζομένων την πίστη στην ικανότητα του καπιταλισμού να καλύπτει τις βασικές τους, έστω, ανάγκες.

IΙΙ. Λαϊκές αντιδράσεις

Αγρότες, δημόσιοι υπάλληλοι, βιομηχανικοί εργάτες και ναυτικοί, μετανάστες, μαθητές και φοιτητές έδωσαν σημαντικούς αμυντικούς αγώνες, παρά τα ελλείμματα ενότητας και μεταξύ τους συντονισμού.

Μερικοί έγιναν γνωστοί διεθνώς ,όπως στην βιομηχανία Ελληνική Χαλυβουργία, στην κρατική τηλεόραση και ραδιόφωνο (ΕΡΤ), οι καθαρίστριες του Υπουργείου Οικονομικών και η Κόκα Κόλα.

Νέες μορφές αντιμετώπισης της κοινωνικής κρίσης κάνουν την εμφάνισή τους από τον ίδιο τον κόσμο: κοινωνικά ιατρεία, φαρμακεία, κοινωνικά σχολεία κ.α με παροχή δωρεάν υπηρεσιών, φτηνές λαϊκές αγορές από τους ίδιους τους παραγωγούς χωρίς μεσάζοντες, καθώς και κινήματα κοινωνικής απειθαρχίας (μη πληρωμής εισιτηρίων στα μέσα μεταφοράς, φόρων, δανείων κλπ.).

Αυτή η εμπειρία, σε μεγάλη κλίμακα, αξιοποιήθηκε στη μαζική ανταπόκριση των απλών ανθρώπων που συνέβαλε στην αντιμετώπιση των αναγκών τους, καθώς και των αναγκών των εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων που ζουν ή διέρχονται από την Ελλάδα.

Διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες συχνά καταστέλλονται βίαια από το κράτος, προκαλώντας έτσι ακόμα πιο βίαιες συγκρούσεις στους δρόμους.

Ταυτόχρονα, όλη αυτήν την περίοδο, δραστηριοποιήθηκε έντονα η φασιστική οργάνωση Χρυσή Αυγή, με δολοφονικές επιθέσεις και πογκρόμ, με γνωστότερη τη δολοφονία του εργάτη και αντιφασίστα καλλιτέχνη Παύλου Φύσσα, το 2013.

Το 2015 εκλέχτηκε νέα κυβέρνηση που υποσχέθηκε να φέρει ανακούφιση από τις αντεργατικές επιθέσεις, χωρίς να αμφισβητήσει τα προνόμια του κεφαλαίου, και μάλιστα εντός της ΕΕ και της ζώνης του ευρώ.

Με το τολμηρό ‘Όχι’ του δημοψηφίσματος το καλοκαίρι του 2015, ο λαός έδειξε ότι δεν θέλει και δεν αντέχει να πληρώνει άλλο την κρίση.

Από τότε μέχρι σήμερα, η νέα κυβέρνηση συνεχίζει τα μνημόνια και τη λιτότητα, σαν μόνη εναλλακτική, προσπαθώντας να προβάλει πιο φιλολαϊκό πρόσωπο από τους προκατόχους της και λιγότερη καταστολή.

ΙV. Οι αντιλήψεις του Μαρτί στην κουβανική σοσιαλιστική επανάσταση

Στην Ελλάδα η γνωριμία με τις ιδέες του Μαρτί γίνεται μέσω της κουβανικής επανάστασης, και όχι αντίστροφα, όπως στη Λατινική Αμερική. Ο Φιντέλ μας τον συστήνει ως τον πνευματικό αυτουργό της Μονκάδα.

1. Ο Μαρτί υπήρξε ο απόστολος του αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας. Η φυσική εξέλιξη της σταθερής θέσης του Μαρτί στο πλευρό της εκμεταλλευόμενης πλειονότητας του λαού αποτυπώνεται στη Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας.

2. Ο αγώνας για την ανεξαρτησία έχει νόημα μόνο παντρεμένος με την κοινωνική δικαιοσύνη.
3. Ο Μαρτί θεωρείται πατέρας της ενότητας: Ενότητα των καταπιεσμένων απέναντι στην τυραννία, σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο.
4. Ο αντιαποικιακός αγώνας του Μαρτί διεξάγεται ως κομμάτι ενός πανανθρώπινου απελευθερωτικού αγώνα, με σεβασμό απέναντι στα επιτεύγματα του παγκόσμιου πολιτισμού.
5. Οι απελευθερωτικοί αγώνες έχουν για τον Μαρτί μια απαραίτητη πολιτιστική διάσταση. Για να γίνει κυρίαρχος ο κατατρεγμένος πρέπει να ανακτήσει τον περιφρονημένο του πολιτισμό.
6. Ο σεβασμός στη φύση που εκφράζει ο Μαρτί έχει ρίζες στους αυτόχθονες πληθυσμούς.
7. Ο Μαρτί καλλιεργεί τον σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή. Αντιτίθεται από αρχής σε αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε τρομοκρατία και στην αλόγιστη χρήση βίας.

ΙV. Ο Μαρτί του Φιντέλ στην Ελλάδα του σήμερα

Οι αντιλήψεις του Μαρτί αποτέλεσαν μια ιδεολογική γέφυρα για τη γενιά της εκατονταετίας στην Κούβα.

Μια γέφυρα προς τις επιστημονικές επεξεργασίες του Μαρξ και την εμπειρία της Οκτωβριανής Επανάστασης, που τους οδήγησε με τον πιο φυσικό τρόπο από την εθνική απελευθέρωση προς τον σοσιαλισμό.

Θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν σήμερα οι ιδέες του Μαρτί, τον 21^ο αιώνα, και μάλιστα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα του σήμερα που δεν είναι πρώην αποικία, αλλά αποτελεί τμήμα της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής συμμαχίας;

Η αντικαπιταλιστική προοπτική, αποτελεί πλέον αντικείμενο συζήτησης. Έχει πάψει να είναι κάτι που αφορά τον «αναπτυσσόμενο κόσμο».

Οι εμπειρίες στην Ελλάδα με δράσεις αλληλεγγύης και γνωριμίας με τη σοσιαλιστική Κούβα το τελευταίο διάστημα δείχνουν το ενδιαφέρον και τις δυνατότητες που υπάρχουν.

Ειδικότερα, οι 16 δράσεις με αίτημα την απελευθέρωση των Πέντε Ηρώων το 16^ο έτος του άδικου εγκλεισμού τους (2014), μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν χάρις σε νέες συνεργασίες μεταξύ των οργανώσεων αλληλεγγύης. Η περιοδεία της έκθεσης των έργων ζωγραφικής του Αντόνιο Γκερέρο στην Ελλάδα, έφερε την υπόθεση αυτή σε χιλιάδες ανθρώπους. Γνωρίζοντας το ηθικό ανάστημα των Πέντε, ο κόσμος γνώριζε καλύτερα την σοσιαλιστική κοινωνία που τους γέννησε και τους διαμόρφωσε. Εξακολουθούμε να χτίζουμε πάνω στην πείρα από αυτήν την καμπάνια.

Η προοπτική ανατροπής του καπιταλισμού αρχίζει να ζωντανεύει μέσα από εμπειρίες που προάγουν την ενότητα των καταπιεσμένων, πάνω σε άμεσα αιτήματα διεξόδου από την μιζέρια.

Η ενότητα στη δράση, η αναζήτηση κοινών στόχων στις διεκδικήσεις, η δημιουργική συνένωση παλιών και νέων μορφών αγώνα με απόλυτο σεβασμό στη διαφορετικότητα φέρνει αυτοπεποίθηση και ριζοσπαστικοποιεί συνειδήσεις.

Μέσα από τους «αδύναμους κρίκους» της ιμπεριαλιστικής Ευρώπης επανέρχεται η αναζήτηση μιας πραγματικής εξόδου από την καπιταλιστική κρίση. Με τον μόνο δυνατό τρόπο: την ανατροπή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Όσοι δηλώνουμε ότι η προοπτική αυτή είναι εφικτή έχουμε ένα σημαντικό δεδομένο και αυτό είναι η ζωντανή σοσιαλιστική επανάσταση στην Κούβα.

Δεν είναι για να τη μιμηθούμε, αλλά επειδή μας βοηθά να αναγνωρίσουμε τις δυνατότητες και τις ικανότητες που ξανοίγονται όταν «οι φτωχοί της γης» διευθύνουν την κοινωνία και την οικονομία για «το καλό όλων».

Εισάγοντας τον Μαρτί στην παρουσίαση της Κουβανικής Επανάστασης παρουσιάζουμε ταυτόχρονα, τη σοσιαλιστική προοπτική με τους πιο κατανοητούς, πλατιούς όρους.

Τι μας διδάσκει η κουβανική επανάσταση; ; Ότι η επανάσταση είναι εφικτή.