Από τον πιο σύντομο αιώνα της ιστορίας στον 21ο

Pedro de la Hoz

 23/1/2014

Οι ιστορικές περίοδοι  δεν συμπίπτουν πάντα με τις χρονικές. Ο μαρξιστής ιστορικός  Eric Hobsbawn  καθόρισε την πραγματική διάρκεια του 20^ου αιώνα σε μόλις 75 χρόνια, τοποθετώντας  δύο ακραία γεγονότα σαν την αρχή και το τέλος του: Tον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.    Προφανώς δεν επρόκειτο για κάποιο καπρίτσιο. Εκτίμησε ότι στο εν λόγω χρονικό διάστημα ολοκληρώθηκε  ένας κύκλος της προϊστορίας του ανθρώπινου είδους. Ωστόσο  ο κόσμος άλλαξε με ριζοσπαστικό τρόπο  με το ξέσπασμα του Ευρωπαϊκής πολεμικής σύρραξης το 1914  και  ξανά άλλαξε  με την  κρίση του σοσιαλιστικού συστήματος στη Γηραιά Ήπειρο το 1989.

Φέτος το 2014, συμπληρώνεται ένας αιώνας από το ξεκίνημα αυτού που πιθανόν κατέληξε να είναι ο πιο σύντομος αιώνας της μοντέρνας εποχής, αν και μάλλον μπορεί να θεωρηθεί και ο πιο θλιβερός και έντονος σε παγκόσμια κλίμακα.

Όλα ξεκίνησαν στις 28 Ιουνίου του 1914  με το πασίγνωστο πιστολίδι του Σεράγιεβο που έκοψε το νήμα της ζωής του Πρίγκιπα διαδόχου της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας Francisco Fernando. Στην πραγματικότητα, όλα είχαν δρομολογηθεί πολύ νωρίτερα, ο φόνος  ήταν μονάχα η σπίθα που έθεσε σε κίνηση τα μεγάλα συμφέροντα της εποχής και έκανε αδύνατη  την διατήρηση της ήδη επισφαλούς τάξης πραγμάτων. Η μετάβαση του καπιταλισμού στην ιμπεριαλιστική του φάση υποδήλωνε ένα καινούργιο μοίρασμα του κόσμου με την δύναμη των όπλων. Διαδικασία που είχε ήδη ξεκινήσει στα τέλη του 19^ου αιώνα και η αντανάκλασή της σε κουβανικό έδαφος ήταν η βορειοαμερικάνικη επέμβαση στον πόλεμο της ανεξαρτησίας, όταν πρακτικά αυτός είχε ήδη κερδηθεί από τους mambises*.

Αυτή η ιμπεριαλιστική αδηφαγία επιλύθηκε μόλις  δύο μήνες αφού ο νεαρός Σέρβος Gavil Pincip   άδειασε το όπλο του πάνω στον Αρχιδούκα σε ένα δρόμο της πρωτεύουσας της Βοσνίας, σκοτώνοντας επίσης και την γυναίκα του Σοφία. Ένα συμβάν που διανθίστηκε με εξαντλητικές λεπτομέρειες, αν και μόλις μία ώρα πριν, η βασιλική ακολουθία είχε γίνει στόχος βομβιστικής επίθεσης, την ώρα που ένας άλλος από τους συνωμότες   προσπαθούσε να αυτοκτονήσει με κάψουλα κυανίου.

Τα γεγονότα  ξετυλίχτηκαν σαν  ανεμοστρόβιλος. Η Βιέννη απαίτησε τον εξευτελισμό του Βελιγραδίου, υποθέτοντας  όπως ήταν φυσικό, ότι η σέρβικη στρατοκρατία ήταν πίσω από την απόπειρα.  Η Γερμανία που μαζί  με την Αυστροουγγαρία (και  την Ιταλία που όμως γρήγορα αποχώρησε από την συμφωνία) συγκροτούσαν την Τριπλή Συμμαχία, υποστήριξε  με τελεσίγραφο την απαίτηση  της Βιέννης. Η Ρωσία, σύμμαχος της Σερβίας, της Γαλλίας και την Μεγάλης Βρετανίας, (ΑΝΤΑΝΤ), απέρριψε την απαίτηση και κινητοποίησε τα στρατεύματά της. Στις 28 Ιουνίου η Αυστροουγγαρία, βοηθούμενη από την Γερμανία, κήρυξε τον πόλεμο στην Σερβία. Ετσι, μπήκαν σε κίνηση οι συμμαχίες. Η Ρωσία, σύμμαχος της Σερβίας, κήρυξε τον πόλεμο στην Αυστροουγγαρία. Την 1^η Αυγούστου η Γερμανία, σύμμαχος της Αυστροουγγαρίας, κήρυξε τον πόλεμο στην Ρωσία και δύο μέρες μετά στην Γαλλία. Η Γερμανική προέλαση στο Βέλγιο, με βλέψεις για  εισβολή στην Γαλλία,  έπεισε την Μεγάλη Βρετανία να κηρύξει τον πόλεμο στους Γερμανούς στις 4 Αυγούστου.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι ελίτ των μεγάλων δυνάμεων κατά την διάρκεια τεσσάρων χρόνων, τριών μηνών και 14 ημερών  που διήρκησε ένας πόλεμος που ενεπλάκησαν 32 χώρες (χωρίς να υπολογίζουμε τις αποικίες)  προκάλεσαν   την έξαρση των εθνικιστικών αισθημάτων. Παίζοντας με την πατριωτική υπερηφάνεια, έριξαν το δηλητήριο του εθνικισμού στα στρατεύματα και στις οικογένειές τους, την στιγμή που το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα αποκόμιζε τα μεγαλύτερα κέρδη από την σύγκρουση.

Ακόμα και σήμερα  οι συνεχιστές τους υπό τον ήχο των πολεμικών τυμπάνων γιορτάζουν την εμφάνιση και ανάπτυξη των νέων όπλων της εποχής:  Βομβαρδιστικά αεροπλάνα,  πυροβόλα,  πολυβόλα, τουφέκια, τορπίλες και αέρια, τα πρώτα όπλα του χημικού πολέμου.

Στο τέλος, η ΑΝΤΑΝΤ επιβλήθηκε στην Τριπλή Συμμαχία. Η Γερμανία έχασε, η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία εξαφανίστηκε και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν στον πόλεμο μόνο το 1917 για να πλουτίσει η ολιγαρχία τους αν και το έδαφός τους υπέστη την μικρότερη δυνατή ζημιά.

Η φρικαλεότητα είχε ονόματα και επίθετα, αυτά των 9.272.000 νεκρών, των 6.500.000 αναπήρων και των 8.100.000 ορφανών. Ο αιώνας που ξεκίνησε στο Σεράγεβο έχει να παρουσιάσει και  άλλες φρικαλεότητες. Τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, πολύ πιο αιματηρό από τον Πρώτο, με χρήση ατομικών όπλων ενάντια σε άμαχο πληθυσμό, χημικών και βακτηριολογικών όπλων καθώς και την λεηλασία του περιβάλλοντος.

Όμως  αυτός ο αιώνας ήταν επίσης  ο αιώνας της Επανάστασης του Οκτώβρη, της κατάργησης της αποικιοκρατίας, της Κουβανικής Επανάστασης και της ήττας του ιμπεριαλισμού στο Βιετνάμ.

Όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, πρακτικά  άφησε πίσω του τον 20^ο  και άρχισε πρόωρα ο 21^ος αιώνας με το παραμύθι του τέλους της Ιστορίας και των ιδεολογιών. Tην επιβολή της μιας και μοναδικής σκέψης και το θρίαμβο της pax americana, απάτες που παρ ότι είναι μεγάλες έχουν γίνει  σήμερα κομματάκια.

Ένας νέος αιώνας  άρχισε στον οποίο πολλοί έχουμε στρατευτεί -παρά την τόση ατιμία που κυριαρχεί-  να χτίσουμε έναν ανθρώπινο κόσμο, έναν κόσμο εφικτό  για όλους.     

*«Mambises» ονομάζονταν οι έφιπποι  κουβανοί μαχητές του Πολέμου της Ανεξαρτησίας, οι οποίοι σχεδόν γυμνοί, οπλισμένοι μόνο με μασέτες (τα παραδοσιακά μεγάλα μαχαίρια-αγροτικά εργαλεία) επιτίθονταν και νικούσαν τον πιο σύγχρονο και καλά εξοπλισμένο τότε στρατό του κόσμου, τον στρατό των Ισπανών αποικιοκρατών.