Γράφει
η Άννεκε
Ιωαννάτου //
στο atexnos.gr
Το ως άνω βιβλίο υπογράφουν οι Βίλμα Εσπίν, Ασέλα ντε λος Σάντος και Γιολάντα Φερέρ και κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Διεθνές Βήμα», μεταφρασμένο και επιμελημένο από τους Λουκία Κωνσταντίνου, Μαρία Πλέσσα, Κώστα Σανίδα και Νατάσα Τερλεξή. Περιλαμβάνεται ένα πολύ πλούσιο και ιστορικά ιδιαίτερα ενδιαφέρον φωτογραφικό υλικό που παίρνει τον αναγνώστη με εικόνες στο συναρπαστικό ταξίδι της «επανάστασης μέσα στην επανάσταση» των γυναικών της Κούβας. Τέσσαρεις χάρτες της Κούβας κατατοπίζουν τον αναγνώστη στο χώρο των επαναστατικών γεγονότων της δεκαετίας του 1950, ενώ ένα χρονολόγιο τον κατατοπίζει στο χρόνο. Ένα γλωσσάριο προσώπων, οργανώσεων και γεγονότων προσφέρει ένα απαραίτητο ιστορικό υλικό. Οι εισαγωγές στο κάθε μέρος του βιβλίου δίνουν ένα σύντομο διεθνές ιστορικό πλαίσιο που βοηθάει τον αναγνώστη να καταλάβει σε μεγαλύτερο βάθος τη σημασία της κουβανικής επανάστασης. Στις πρώτες σελίδες μπορεί να διαβάσει το «ποιόν» των τριών επαναστατριών συγγραφέων, γυναικών των πρώτων ωρών της επανάστασης από τις οποίες η Βίλμα Εσπίν έχει πεθάνει αφήνοντας ένα μεγάλο ριζοσπαστικό έργο για τη χειραφέτηση των γυναικών της Κούβας.
Η Εισαγωγή της Μέρι-Αλις Γουότερς ξεκινάει με δύο αποσπάσματα, ένα από ομιλία του Φιντέλ Κάστρο τονίζοντας ότι η συμμετοχή των γυναικών στην επανάσταση είναι μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση και ότι αυτό είναι και το πιο επαναστατικό πράγμα. Το άλλο είναι του Φρίντριχ ‘Ενγκελς που ήδη το 1885 είχε δηλώσει ότι «η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών μπορεί να γίνει πραγματικότητα μόνο όταν καταργηθεί η εκμετάλλευση και των δύο από το κεφάλαιο και η ιδιωτική εργασία στο σπίτι έχει μετατραπεί σε δημόσια βιομηχανία». Στο βιβλίο μνημονεύονται και τα εξής λόγια του Μαρξ: «Όποιος γνωρίζει κάτι από ιστορία, γνωρίζει επίσης ότι οι μεγάλες κοινωνικές επαναστάσεις είναι αδύνατες χωρίς τη ζύμωση μεταξύ των γυναικών. Η κοινωνική πρόοδος μπορεί επακριβώς να μετρηθεί από την κοινωνική θέση του [γυναικείου φύλου]. Άλλωστε, πριν ακόμα από τους Μαρξ-Ένγκελς ο Γάλλος ουτοπικός σοσιαλιστής Σεν-Σιμόν είχε τονίσει ότι η θέση της γυναίκας στην κοινωνία είναι βαρόμετρο για το βαθμό του πολιτισμού αυτής της κοινωνίας και ο Λένιν, του οποίου στο βιβλίο αναφέρεται ενα απόσπασμα σχετικά με το γυναικείο ζήτημα, θεωρούσε ότι δεν μπορεί να γίνει επαναστατική αλλαγή σε μια κοινωνία χωρίς την ενεργή συμμετοχή των γυναικών. Λογικό, γιατί πώς θα κάνεις ριζικές αλλαγές χωρίς το μισό πληθυσμό; Το βιβλίο αποτελείται από δύο μέρη στα οποία διανύεται η απόσταση από το Σαντιάγο ντε Κούβα και τον επαναστατικό στρατό ώς τη γέννηση της Ομοσπονδίας Γυναικών Κούβας. Μέσα από συνεντεύξεις οι τρεις γυναίκες εξιστορούν την ιστορία τους που δεν είναι άλλη από την ιστορία της ίδιας της επανάστασης. Μιλούν εφ’ όλης της ύλης και ιδιαίτερα για το γυναικείο κίνημα στην Κούβα. Διηγούνται την ιστορία από πρώτο χέρι από τις πρώτες μέρες της παρανομίας των επαναστατών στην ανατολική επαρχία περνώντας από τα υπεύθυνα πόστα που ανέλαβαν στο Δεύτερο Ανατολικό Μέτωπο του Επαναστατικού Στρατού μέχρι και την ήττα της δικτατορίας του Μπατίστα τις πρώτες μέρες του Γενάρη 1959. «Στο Δεύτερο Μέτωπο,» θα πει η Βίλμα Εσπίν, «όταν μάθαμε αυτό που είχαν ζήσει οι αγρότες, καταλάβαμε ότι οι αλλαγές έπρεπε να είναι πολύ μεγάλες. Μπαίναμε λίγο λίγο στον μαρξιστικό δρόμο, χωρίς καθόλου αντιπαραθέσεις»… «Το Σεπτέμβρη του 1958 ο Φιντέλ είχε οργανώσει την πρώτη γυναικεία μονάδα μάχης του Αντάρτικου Στρατού, τη Διμοιρία Μαριάνα Γκρανχάλες. …Ήταν μια εξαίρετη στιγμή στην ιστορία της συμμετοχής της γυναίκας στην επανάσταση». Ο Φιντέλ ήταν πεπεισμένος για τις στρατιωτικές ικανότητες των γυναικών. Αρχές του 1959 είχε πει τα εξής χαρακτηριστικά λόγια: «Έχει αποδειχθεί ότι στην Κούβα δεν μάχονται μόνο οι άντρες, αλλά μάχονται επίσης και οι γυναίκες. Η καλύτερη απόδειξη είναι η Διμοιρία Μαριάνα Γκρανχάλες που τόσο διακρίθηκε σε πολυάριθμες μάχες. Οι γυναίκες είναι τόσο τέλειοι στρατιώτες όσο και οι καλύτεροι άντρες στο στράτευμα…Όταν σε έναν λαό οι γυναίκες μπορούν να μάχονται πλάι στους άντρες, αυτός ο λαός είναι αήττητος… […] Και εσείς οι νεαρές γυναίκες που βλέπω εκεί με τα φορέματά σας στολισμένα με τα μαυροκόκκινα διακριτικά της 26ης Ιούλη, σας ζητώ επίσης να μάθετε να χειρίζεστε όπλα» μιλώντας κατά τ’ άλλα και για τις προκαταλήψεις που αρχικά έπρεπε να καταπολεμηθούν για να ξεπεραστούν. Αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς της κοινωνίας έπρεπε να σπάσει ο αποκλεισμός των γυναικών.
Η δημιουργία της Ομοσπονδίας Γυναικών Κούβας
Η Ασέλα ντε λος Σάντος διηγείται, πώς το γυναικείο κίνημα είχε αρχίσει να κυοφορείται από τους πρώτους μήνες της νίκης της επανάστασης. Γυναίκες υπήρχαν σε αρκετές οργανώσεις, αλλά και μέσα στον παράνομο αγώνα. Θέμα ήταν να συγκεντρώσουν όλες τις προοδευτικές γυναικείες δυνάμεις σε μία οργάνωση. Η Βίλμα Εσπίν ήταν εκείνη που πρωτοστάτησε σ’ αυτή την προσπάθεια. Ήταν ευρύτερα αναγνωρισμένη σαν επαναστάτρια και είχε πολλές αρετές. Στις σελίδες του βιβλίου η Ασέλα εξιστορεί με γλαφυρότητα την πορεία πρός την ίδρυση τελικά της Ομοσπονδίας. Με τα λόγια της Ασέλας: «Έπρεπε να γίνει πολιτική δουλειά μεταξύ των γυναικών, διότι ήταν το πιο υποβαθμισμένο κομμάτι του πληθυσμού, το πιο εκμεταλλευόμενο. Εκείνη την εποχή δε μιλούσαμε με όρους ισότητας της γυναίκας. Αναφερόμασταν στο ότι οι γυναίκες ήταν νοικοκυρές, περιορισμένες αποκλειστικά στην ενασχόληση με τις οικιακές εργασίες, υποβαθμισμένες και αντικείμενα διακρίσεων. Υπήρχε ανάγκη να ενταχτούν στην κοινωνία και την εργασία. Οι διάφορες ομάδες και σύλλογοι γυναικών που υπήρχαν πλησίασαν τη Βίλμα με στόχο να επιτευχθεί η ενότητα όλων σε μία και μοναδική οργάνωση». Τελικά η Ομοσπονδία Γυναικών Κούβας ιδρύεται στις 23 Αυγούστου του 1960.
Ο δρόμος προς μαρξιστικές αντιλήψεις
Η ίδια η πραγματικότητα οδήγησε τους επαναστάτες από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα στο μαρξισμό. Οι ιδέες για ισότητα, χειραφέτηση του λαού, κατάργηση των ταξικών διαφορών δεν θα μπορούσαν να οδηγήσουν αλλού. Έτσι η Βίλμα θα πει ότι δεν είχε διαβάσει το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, αλλά ότι εξέφραζε τις απόψεις της για κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτό έκαναν κι άλλοι φτάνοντας σε συμπεράσματα που στο τέλος οδήγησαν σε μια μαρξιστική αναζήτηση: «Εγώ δεν είχα πολλές γνώσεις των βάσεων του μαρξισμού.Όμως με τον καιρό ταυτιζόμασταν με τις μαρξιστικές προσεγγίσεις, ιδιαίτερα καθώς αποκτούσαμε, μέσα στον αγώνα, ολοένα περισσότερες επαφές με τους αγρότες του Δεύτερου Μετώπου. Θα έλεγα ότι στη μεγάλη μας πλειοψηφία –όσοι ήμασταν πανεπιστημιακοί φοιτητές όπως εγώ, μέχρι και εκείνοι που ήταν αναλφάβητοι όπως ήταν πολλοί από τους αγρότες – σταδιακά βαδίσαμε προοδευτικά σε αυτή την κατεύθυνση από απλή ανάγκη». Μ’ αυτά τα απλά και ειλικρινά λόγια η Βίλμα Εσπίν έθιξε την ουσία μιας συνειδησιακής εξέλιξης και ξέρουμε ότι, όταν οι επαναστατικές ιδέες κερδίσουν τη μάζα, γίνονται μια τεράστια υλική δύναμη. Οι συνεντεύξεις στο βιβλίο έλαβαν μέρος σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και αντιπροσωπεύουν από μόνες τους μια ιστορία. Η συνέντευξη με την Γολάντα Φερέρ, γενική γραμματέα της Ομοσπονδίας μέχρι το 2007, χρειάστηκε 17 ολόκληρα χρόνια για να ολοκληρωθεί και πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια περιοδειών στις επαρχίες. Τυπώθηκε το 2001 με αφορμή τις εκδηλώσεις γύρω από την 40η επέτειο της ίδρυσης της Ομοσπονδίας Γυναικών της Κούβας. Η Φερέρ τόνισε ότι από την πρώτη μέρα κιόλας της επανάστασης άρχιζε να αλλάζει το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα και άρχισαν να χάνουν έδαφος οι προκαταλήψεις.
Το βιβλίο είναι γεμάτο από αυθεντικά ντοκουμέντα και οι αφηγήσεις είναι εξαιρετικά ζωντανές, ένα υλικό από πρώτο χέρι που ρέει σαν το μεγάλο ποτάμι της ιστορίας για το οποίο μιλούν οι συντελεστές της. Ο αναγνώστης διαβάζοντας, θα μάθει πολλά για την ιστορία της σοσιαλιστικής επανάστασης της Κούβας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου