Χοσέ Μαρτί: «Πατρίδα είναι η Ανθρωπότητα»

Το σύνθημα αυτό, ένα από τα πρώτα που συναντά κανείς βγαίνοντας από το αεροδρόμιο στην Αβάνα, ανήκει στον εθνικό ήρωα της Κούβας Χοσέ Μαρτί (1853-1895). Το ευρωπαϊκό ή βαλκανικό μυαλό μας δυσκολεύεται να κατανοήσει πώς ένα τόσο διεθνιστικό σύνθημα χαρακτηρίζει έναν εθνικό ήρωα. Ξέροντας καλά ότι η ιστορία γράφεται από τους νικητές, δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι καμιά φορά, νικάνε και οι λαοί.

Για την ακρίβεια, μάλλον θεωρούμε ότι οι κουβανοί περισσότερο ξεγέλασαν την ιστορία, παρά ότι νίκησαν στην εθνικοαπελευθερωτική τους επανάσταση που ξεκίνησε με τον Δεκαετή Πόλεμο (1868-1878), συνεχίστηκε με τον Μικρό Πόλεμο (1879-1880), κορυφώθηκε με τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1895-1898) και νίκησε με την Επανάσταση των μπαρμπούδος του Φιντέλ, τον Γενάρη του 1959. Έκτοτε, με το «όπλο παρά πόδα», παλεύουν και προχωρούν δείχνοντας να έχουν καταλάβει καλά ότι κανένας λαός δεν μπορεί να είναι ελεύθερος όταν άλλοι λαοί είναι υποδουλωμένοι ή πιο απλά, ότι η επανάσταση είναι σαν το ποδήλατο και όταν σταματάς πέφτεις. 

Οι βάσεις μιας διεθνιστικής εθνικής συνείδησης ή ενός εθνικού διεθνισμού

Η ισπανική αυτοκρατορία που πήρε τα πάντα από αυτή την Ήπειρο, άφησε στην Λατινική Αμερική την κοινή γλώσσα· όλη σχεδόν η Νότια και Κεντρική Αμερική μιλά ισπανικά, με ότι αυτό συνεπάγεται. Η πάλη για την ανεξαρτησία, έβγαλε προσωπικότητες όπως ο Σιμόν Μπολίβαρ (1783-1830), υπέρμαχος της Αμερικάνικης Συνομοσπονδίας με αποφασιστική συμβολή στην απελευθέρωση των χωρών που σήμερα γνωρίζουμε ως Βολιβία, Κολομβία, Εκουαδόρ, Παναμά και Βενεζουέλα. Ο Χοσέ Μαρτί ήταν μια τέτοια προσωπικότητα, αναγνωρισμένος επαναστάτης, θεωρητικός, ποιητής, πολιτικός, ήρωας όλης της Λατινικής Αμερικής.

Σε ηλικία 16 ετών καταδικάστηκε σε 6 χρόνια φυλάκιση και καταναγκαστικά έργα, μέχρι να καταφέρει η οικογένειά του να επιτύχει την απέλασή του στην Ισπανία. Τα σημάδια από τις αλυσίδες στα πόδια του τον συντρόφευαν μέχρι το τέλος της σύντομης ζωής του. Σκοτώθηκε σε ηλικία 42 ετών στις πρώτες μάχες του Πολέμου της Ανεξαρτησίας το 1895.

Μνημείο του Χοσέ Μαρτί στην Πλατεία της Επανάστασης (Αβάνα).

Εκτός από την Ισπανία στην οποία απελάθηκε για δεύτερη φορά το 1879, είχε επισκεφτεί το Παρίσι, το Μεξικό, την Γουατεμάλα, την Βενεζουέλα και έζησε πολλά χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνιμο καταφύγιο (όπως και το Μεξικό) των κουβανών επαναστατών. Την περίοδο 1880-1890 έγινε διάσημος στην Αμερική από την άρθρα που έστελνε από την Νέα Υόρκη σε εφημερίδες του Καράκας, του Μπουένος Αίρες, του Μεξικό. Το 1881 πηγαίνει στην Βενεζουέλα όπου εκδίδει το Περιοδικό της Βενεζουέλας, καταφέρνοντας να βγάλει μόλις δύο τεύχη.

Μιλώντας στις 28 Μαρτίου 1883 σε τιμητική εκδήλωση για τον Καρλ Μαρξ που έγινε στην Νέα Υόρκη με συμμετοχή επαναστατών από όλο τον κόσμο, είπε:

«Ο Καρλ Μαρξ μελέτησε τους τρόπους που μπορεί να θεμελιωθεί ο κόσμος σε νέες βάσεις και αφύπνισε τους κοιμισμένους και τους έδειξε πώς να γκρεμίσουν το σάπιο ετούτο ικρίωμα. Αλλά πορεύτηκε βιαστικά, και κάπως στην σκιά, και δεν είδε ότι τα παιδιά που δεν είχαν φυσική και επίπονη κύηση γεννιούνται αλλά δεν μπορούν να επιζήσουν, είτε προέρχονται από τον κόρφο του λαού μέσα στην ιστορία είτε από τη μήτρα της γυναίκας σε κάποιο σπίτι. Εδώ βρίσκονται καλοί φίλοι του Καρλ Μαρξ που δεν υπήρξε μόνο τιτάνιος υποκινητής της οργής των Ευρωπαίων εργατών, αλλά και διεισδυτικότατος παρατηρητής των αιτιών της δυστυχίας και της μοίρας των ανθρώπων, καθώς και ο άνθρωπος που τον κατέτρωγε η αγωνία να κάνει καλό. Εκείνος έβλεπε σε καθετί αυτό που χαρακτήριζε τον ίδιο: εξέγερση, υψηλούς στόχους, αγώνα».

Το 1882 ο Μαρτί έχει ήδη ξεκινήσει τις προσπάθειες αναδιοργάνωσης των επαναστατών για τη νέα εξέγερση. Το 1884 συναντιέται με τους ηγέτες του Πρώτου Πολέμου Μάξιμο Γκόμεζ και Αντόνιο Μασέο και καταστρώνουν το σχέδιο της νέας εξέγερσης. Το 1887 ιδρύει μια Εκτελεστική Επιτροπή που διευθύνει τις οργανωτικές δραστηριότητες των επαναστατών. Τα χρόνια 1893-1894 ταξιδεύει σε διάφορες χώρες της Αμερικής και πόλεις των ΗΠΑ πραγματοποιώντας συναντήσεις με τους ηγέτες του πολέμου του 1868 και συγκεντρώνοντας πόρους για τον νέο πόλεμο.

Το νέο ποιοτικό στοιχείο που προσθέτει ο Μαρτί στον απελευθερωτικό πόλεμο, είναι το Επαναστατικό Κουβανικό Κόμμα που ιδρύεται το 1892. Ο ίδιος συντάσσει τις Βάσεις και το Καταστατικό του, ιδρύει την εφημερίδα Πατρίδα, όργανο του Κόμματος και εκλέγεται αντιπρόσωπός του. Στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του Χοσέ Μαρτί «Η δική μας Αμερική» , ο Αρμάντο Χαρτ , μέλος της ιστορικής ηγεσίας, γράφει:

«Αυτός ο αυθεντικός συνδυασμός στοιχείων σε ένα πνεύμα προνομιούχο με ευρεία καλλιέργεια και με μια προσωπικότητα ελκυστική και υποβλητική, τον μετατρέπει στον μοναδικό Κουβανό που ήταν ικανός να συγκεντρώνει και να αναλύει σε ένα μόνο κίνημα, να συνενώνει σε ένα μόνο κόμμα και να συμπυκνώνει σε ένα μόνο στρατό, όλη την προσπάθεια του κουβανικού λαού για την ανεξαρτησία του. Η καθοδήγηση του πολέμου με πολιτικά κριτήρια ήταν ο μοναδικός τρόπος που μπορούσε να εξασφαλίσει την νίκη. Έπρεπε να αναζητηθούν οι συγκεκριμένες μορφές οργάνωσης του στρατού και των μέσων υποστήριξής του, έτσι ώστε να επεκταθεί η δράση του σε ολόκληρη την επικράτεια. Για τον σκοπό αυτό ήταν απαραίτητο όλοι όσοι είχαν την θέληση να αγωνιστούν να ενωθούν σαν ένα σφιχτοδεμένο δεμάτι κάτω από μια ενοποιημένη ηγεσία. Έτσι ιδρύθηκε το Κουβανικό Επαναστατικό Κόμμα, το πρώτο στην Λατινική Αμερική και στον κόσμο, ώστε να οργανώσει και να κατευθύνει τον αντιαποικιακό πόλεμο για την ανεξαρτησία. Η καινοτομία που αντιπροσώπευε η ίδρυση του κόμματος αυτού αρκεί για να καταλάβει κανείς τα περίπλοκα ζητήματα που ήγειρε. Ο αγώνας για την ανεξαρτησία της Κούβας δεν διεξαγόταν μόνο ενάντια στην ισπανική αποικιοκρατία, αλλά επίσης, και κατά τρόπο θεμελιακό, ενάντια στις παρεκτροπές του Βορρά». 

Την σύντομη ιστορία των 2 αιώνων που υπάρχει το κουβανικό έθνος που προέκυψε μετά την ολοκληρωτική εξάλειψη των ιθαγενών που κατοικούσαν το νησί, διαμόρφωσαν δύο σημαντικές προσωπικότητες. Ο Χοσέ Μαρτί (πέθανε 42 ετών) και ο Φιντέλ Κάστρο (88 ετών σήμερα). Ο Φιντέλ νίκησε γιατί ολοκλήρωσε την επανάσταση του Χοσέ Μαρτί συνδέοντας την κληρονομιά του και ανεβάζοντας τον αντιιμπεριαλισμό του σε ανώτερα επίπεδα, στον σοσιαλισμό. Σε αυτά τα μόλις διακόσια χρόνια, αυτό το έθνος διήνυσε την απόσταση από την δουλεία μέχρι τον σοσιαλισμό αποδεικνύοντας ότι μια επανάσταση αν είναι τέτοια, δεν σταματά ποτέ, διαρκεί πολύ, για την ακρίβεια μια ολόκληρη ιστορική περίοδο.

atexnos.gr