Κουβανός Αυτοαπασχολούμενος ή “Nεπμαν”;

Περιέργως, το κομμάτι των αυτοαπασχολούμενων στην Κούβα προκαλεί μεγαλύτερο φόβο στον αριστερό κουβανοσκεπτικισμό από ότι οι ξένες επενδύσεις. Γίνεται ένας αυθαίρετος παραλληλισμός με την Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ) του Λένιν στη νεαρή Σοβιετική Ρωσία και, στη συνέχεια, αυτό τίθεται στο καπιταλιστικό κάδρο των δικών μας κοινωνιών. Τεκμαίρεται ότι η μικρή ιδιοκτησία θα φέρει τον πλουτισμό, ο πλουτισμός τη μεγάλη, και τελικά θα έρθει ο καπιταλισμός ως ώριμο φρούτο. 

Αυτός ο συλλογισμός – κατά η γνώμη μας – υποκλίνεται στο καπιταλιστικό δόγμα των ίσων ευκαιριών ότι όλοι ή έστω κάποιοι μπορούν να πλουτίσουν στην ελεύθερη αγορά. Ο δε καπιταλισμός είναι τόσο ακατανίκητος, που αυτό μπορεί να το επιτύχει και σε ένα σοσιαλιστικό κράτος, υπερνικώντας την εξουσία, τον κεντρικό σχεδιασμό και πολλά άλλα. 


Το ότι αυτό συνέβη σε όλες σχεδόν της χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου τον 20ο αιώνα είναι άλλο ζήτημα και έχει καταναλωθεί πολύ σκέψη, γραπτό και συζήτηση για το πότε και γιατί χάθηκε ή (εργατική) εξουσία. Η συζήτηση αυτή, αν και κατά κανόνα κατέληξε σε διαφορετικά συμπεράσματα σε κάθε χώρα ή και εντός της ίδιας χώρας, συνεχίζεται και είναι φυσιολογικό. Δυστυχώς δεν έχει καταναλωθεί η ίδια ποσότητα σκέψης, γραπτού και συζήτησης στο γιατί ΔΕΝ χάθηκε η εργατική εξουσία στην Κούβα, παρ’ ότι με οικονομικούς όρους αυτό θα έπρεπε να είχε συμβεί τους πρώτους μήνες μετά την αποσύνθεση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.

Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται όσον αφορά τον αυτοαπασχολούμενο ή Νεπμαν ή μεσαία στρώματα γενικότερα, είναι αν ή σε ποιο βαθμό (σε συνθήκες Κρατικομονοπωλιακού Καπιταλισμού και κυριαρχίας του νεοφιλελεύθερου μοντέλου), οι αυτοαπασχολούμενοι πλουτίζουν ή καταστρέφονται και γίνονται μισοπρολετάριοι και άνεργοι.

Κατά την επίσκεψη στην Κούβα του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, οργανώθηκε στην Αβάνα ένα “επιχειρηματικό φόρουμ”, στο οποίο δεν προσκλήθηκαν κρατικές ή συνεταιριστικές επιχειρήσεις, αλλά μόνο αυτοαπασχολούμενοι. Εκεί ο πρόεδρος ανέπτυξε την θεωρία των ευκαιριών πλουτισμού και των πλεονεκτημάτων της ελεύθερης αγοράς, υποσχόμενος κάθε βοήθεια στον “νεαρό κουβανικό επιχειρηματικό τομέα”. Τότε σηκώθηκε και μίλησε ένας νεαρός κουβανός αυτοαπασχολούμενος και είπε στον πρόεδρο ότι αυτό που βλέπει στις οικονομίες της ελεύθερης αγοράς είναι να καταστρέφονται από τα μονοπώλια και οι αυτοαπασχολούμενοι να μένουν άνεργοι ενώ παραδόξως, στο δικό μας σύστημα που το κράτος καθορίζει τους τομείς και τους όρους άσκησης της οικονομικής μας δραστηριότητας, “έχουμε μεροκάματο”.

Παρ’ όλα αυτά, οι μελέτες και τα στοιχεία που κατά καιρούς βλέπουν το φως της δημοσιότητας δείχνουν ότι τα μεσαία στρώματα είναι ένα κομμάτι που αυξάνεται, τόσο στις αναδυόμενες οικονομίες όσο και στις οικονομίες που βιώνουν με οξύ τρόπο την κρίση. Το κομμάτι της αυτοαπασχόλησης, συνορεύει και ανατροφοδοτείται, από την μαύρη εργασία, τα μισοπρολεταριακά στρώματα και τις νέες μορφές απασχόλησης που εμφανίζονται. Αυτό είναι κάτι που ούτε μελετιέται, ούτε απαντιέται εύκολα. Σε κάθε περίπτωση δεν μπορείς να αντιμετωπίζεις τους αυτοαπαχολούμενους ούτε ως “εν δυνάμει καπιταλιστές”, ούτε ως “εν δυνάμει προλετάριους” και μάλιστα ανάλογα με το κατά πως βολεύει την εκάστοτε πολιτική ανάλυση.

Aπόσπασμα του άρθρου με τίτλο: Eίναι “Δούρειος Ίππος” οι ξένες επενδύσεις και η αυτοαπασχόληση στην Κούβα; που δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο www.kordatos.org και περιλαμβάνεται στην αφιερωματική έκδοση για τα 60 χρόνια της Κουβανικής Επανάστασης του περιοδικού "Μαρξιστική Σκέψη".

Oλόκληρο (pdf): ΕΔΩ