“H Δική μας Αμερική” του Χοσέ Μαρτί, στη “μικρή ανθρώπινη φυλή” του Σιμόν Μπολίβαρ

Ύστερα από δύο χιλιετίες ιστορίας, ο δυτικός μας πολιτισμός άφησε σε δεύτερο πλάνο και τελείως υποτιμημένο τον πνευματικό πολιτισμό αλλά συνάμα και την ηθική, και αυτό μπορούμε να το αντιστρέψουμε πάνω στη βάση των θεμελίων της πολιτιστικής ιστορίας της πατρίδας του Μπολίβαρ, του Μαρτί και πολλών άλλων.

«Είμαι παιδί της Αμερικής, σ’ αυτήν οφείλω την ύπαρξή μου», έγραψε ο Δάσκαλος το 1881 εγκαταλείποντας τη Βενεζουέλα και πηγαίνοντας στη Νέα Υόρκη, πόλη από την οποία συνέχισε τη σταυροφορία του υπέρ της λατινοαμερικάνικης ένωσης.

[…]

Το σημαντικότερο είναι ότι τα διδάγματα που αντλούμε από τη ζωή του αποτελούν κομμάτι της καλύτερης πολιτικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής παράδοσης της Αμερικής του Μπολίβαρ και όλων των υπόλοιπων στοχαστών και προδρόμων του, καθώς και ότι σε αυτήν την παράδοση βρίσκουμε ιδέες και αισθήματα που μας είναι απαραίτητα προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που έχει μπροστά του ο δυτικός πολιτισμός.

[…]

Στον Μαρτί εμφανίζεται ως θεμελιακό στοιχείο η ενωτική ιδέα που κληρονόμησε από τον Μπολίβαρ, η διεκδίκηση της αυτονομίας του πολιτισμού μας καθώς και η ανάλυση και η καταδίκη του βορειοαμερικανικού ιμπεριαλισμού.

[...]

Η Αμερική του Μπολίβαρ και του Μαρτί έχει επιχειρήματα για να αποδείξει σήμερα, με τις απαιτήσεις της επιστημονικής σκέψης και επικαλούμενη τη δραματική πραγματικότητα των υπαρκτών γεγονότων, ότι το χιλιετές όνειρο της οικουμενικής ουτοπίας του ανθρώπου αποτελεί τη μόνη πραγματική πιθανότητα διάσωσης του ανθρώπινου είδους από τον δυνητικό αφανισμό. Ας βάλουμε στην άκρη τις παλιές πολεμικές για ιδεολογίες και θεωρίες περιχαρακωμένες σε δόγματα, την κακία και την πίκρα. Ας μελετήσουμε όλες τις μορφές που έδειξαν τον δρόμο «στη μικρή μας ανθρώπινη φυλή», όπως μας χαρακτήριζε ο Μπολίβαρ.

[...]

Η πολιτιστική αυτή παράδοση είναι η πιο πολύτιμη πνευματική παρακαταθήκη της Δύσης και πρέπει να χρησιμεύσει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα. Ύστερα από δύο χιλιετίες ιστορίας, ο δυτικός μας πολιτισμός άφησε σε δεύτερο πλάνο και τελείως υποτιμημένο τον πνευματικό πολιτισμό αλλά συνάμα και την ηθική, και αυτό μπορούμε να το αντιστρέψουμε πάνω στη βάση των θεμελίων της πολιτιστικής ιστορίας της πατρίδας του Μπολίβαρ, του Μαρτί και πολλών άλλων.

[...]

Η θεμελιακή σημασία της τεράστιας και καινοτόμου προσωπικότητας του Κουβανού Αποστόλου εξηγείται από το ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένο γεγονός στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής αλλά είναι μέρος μιας μεγάλης αλυσίδας κορυφαίων ανδρών και στοχαστών της Δικής μας Αμερικής, την οποία επίσης ονόμαζε Αμερική των εργαζομένων, πράγμα που διαφαίνεται μέσα από ένα βαρύ φορτίο απελευθερωτικών ιδεών και συναισθημάτων, όπως αυτές που έχει ανάγκη ο δυτικός πολιτισμός για να καταπιαστεί με την πρόκληση που έχει μπροστά της η ανθρωπότητα τον 21ο αιώνα.

Τη δεκαετία του 1960, ο Φιντέλ Κάστρο και ο Τσε Γκεβάρα έγιναν κομμάτι της ανάπτυξης του διεθνούς επαναστατικού κινήματος διακηρύσσοντας, με αφετηρία τις λατινοαμερικανικές τους ρίζες, την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού, επιμένοντας στην κομβική σημασία των ηθικών παραγόντων στην ιστορία και προτείνοντας, από αριστερή σκοπιά, αλλαγές που ήταν αναπόφευκτες για να ξεπεραστεί η διπολική ισορροπία και να ανοίξει ο δρόμος για τη διαφορετικότητα και την παγκόσμια δικαιοσύνη.

(Αποσπάσματα από τον πρόλογο του Αρμάντο Χάρτ Δάβαλος , στην ελληνική έκδοση από τον ΠΣΧΜ του βιβλίου του Χοσέ Μαρτί “Η Δική μας Αμερική”)