Αυτοαπασχολούμενοι στην Κούβα: συγκλήσεις και αποκλίσεις (1/4)

José Raul Acosta Artiles

Kέντρο Διαχείρισης Τεχνογνωσίας και Τεχνολογίας / Gecyt, εφημερίδα Empresa Nueva

1o Mέρος: Γενικά

2o Mέρος: Αυτοαπασχόληση και χωροταξικός σχεδιασμός, Επικοινωνιακή στήριξη

3o Mέρος: Δικαιώματα και πρόσβαση στην εργασία

4o Μέρος: Παράρτημα (Σχετικά δημοσιεύματα καθημερινών εφημερίδων)

Η ιστορία δεν ξεκίνησε το 2010 όπως συζητιέται σήμερα στο δρόμο, αλλά στην Ειδική Περίοδο, όταν εγκαθιδρύθηκε η αυτοαπασχόληση (trabajo por cuenta tropia) στο νησί, που χρόνια μετά αναγνωρίστηκε σαν μια μορφή μη κρατικού τομέα της οικονομίας. 

Εκείνη η χρονιά ήταν το σημείο καμπής, όχι μόνο για όσους θα υποστήριζαν αυτή την πρωτοβουλία, αλλά και για αυτούς που θα έμπαιναν στην περιπέτεια ίδρυσης της δικής τους επιχείρησης. Η εφαρμογή του νέου οικονομικού μοντέλου διευκόλυνε την εδραίωση της αυτοαπασχόλησης και δημιούργησε μία πρόσβαση στην εργασία , σε εκείνους που θα έμεναν διαθέσιμοι, σαν αποτέλεσμα της διαδικασίας της εργασιακής αναδιοργάνωσης.

Η οικονομολόγος και σύμβουλος του Gecyt, Teresa Lara Junco, επισημαίνει ότι με την αυτοαπασχόληση αναδείχτηκε μία δυνατότητα να αναβαθμιστούν διάφορες υπηρεσίες, στις οποίες μέχρι τότε ο κρατικός τομέας παρείχε χαμηλή ποιότητα με αποτέλεσμα να “αναπληρώνεται από τον ιδιωτικό”.

Η ενδυνάμωση του μη κρατικού τομέα ξύπνησε το ενδιαφέρον για να δημιουργηθούν εστιατόρια, μπαρ, κομμωτήρια, καφετέριες, ως επιχειρήσεις αυτού του νέου τύπου, αν και οι ιδιοκτήτες τους δεν ήταν πάντα προετοιμασμένοι και δεν είχαν τη γνώση να αναπτύξουν με επιτυχία αυτές τις δραστηριότητες.

Στους δρόμους άρχισαν να εμφανίζονται διάφορες δραστηριότητες, κάτω από το υπάρχον ρυθμιστικό πλαίσιο και κατέρρευσαν όσες από αυτές δεν ήταν βιώσιμες, δεν άντεξαν τον ανταγωνισμό και εκείνες των οποίων οι ιδιοκτήτες δεν είχαν επαρκή εξοπλισμό και εμπειρία για να πάνε μπροστά τις επιχειρήσεις τους.

Αυτή η διαδικασία σταθεροποίησης συνέβαλε στην ενίσχυση αυτών που την δεκαετία του ενενήντα επένδυσαν σε αυτή την πηγή εισοδημάτων και που το σύγχρονο σκηνικό προσέφερε νέες διευκολύνσεις καθώς και αυτών που επαναπροσανατόλισαν την μικρή τους επιχείρηση σύμφωνα με τις προκλήσεις που έθεταν οι νέες συνθήκες. Δεν έλειψαν οι σκεπτικιστές, ούτε και αυτοί που δεν πίστευαν στην εισαγωγή αυτού του τρόπου, που τελικά ενσωματώθηκε στα νομοθετικά πλαίσια της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης στην Κούβα.

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Blanca Munster Infante, ερευνήτρια του Κέντρου Ερευνών της Παγκόσμιας Οικονομίας, η αυτοαπασχόληση έρχεται να καλύψει “ένα έλλειμμα σε αγαθά και υπηρεσίες” σε τομείς όπως η γαστρονομία που το Κράτος είχε δυσκολίες να καλύψει με τρόπο επαρκή και σταθερό, καθώς έπρεπε να επικεντρωθεί σε στρατηγικούς τομείς, οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να έχουν ανεπάρκειες, σύμφωνα με τις προτεραιότητες που έθετε η κυβέρνηση, οι οποίοι τομείς προσέφεραν υψηλή ποιότητα υπηρεσιών. Με φορολογικούς όρους, αυτό σήμαινε ότι μέσω της φορολογικής πολιτικής, θα βελτίωνε τα φορολογικά έσοδα. Το Κράτους υπολόγιζε, σε έναν ελεγχόμενο ιδιωτικό τομέα και που μπορεί μέσω των φόρων να έχει μια σημαντική πηγή εσόδων για τον προϋπολογισμό του, που θα αναδιανέμει σύμφωνα με τις ανάγκες του πληθυσμού.

Υπάρχει καλή εμπειρία και πρακτική, επομένως στην πορεία συνεχίζεται η τελειοποίηση της δουλειάς αυτού του κλάδου της οικονομίας, που αν οι διαδικασίες της είναι καλά νομοθετημένες και ελεγχόμενες , μπορούν να ρυθμίζουν την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων που μπορούν να εξασκούν τηρώντας τις διατάξεις του νόμου. Δεν είναι λίγα τα διλήμματα που έχουν προκύψει σε αυτούς που αποδέχονται σήμερα αυτούς τους νέους τρόπους διαχείρισης.

Εάν καλώς έφεραν οικονομικά οφέλη τόσο για τους ιδιοκτήτες τους όσο και για την οικονομία της χώρας, τόσο επίσης καταγράφονται δυσκολίες για να αναπτύξουν με πληρότητα κάθε μία από αυτές τις δραστηριότητες , που με τη σειρά τους μεταφράζονται σε ανάγκη για υψηλότερη αποδοτικότητα.

Στο ίδιο πνεύμα, η ειδικός του Κέντρου Ερευνών για την Παγκόσμια Οικονομία σημειώνει ότι “[...] είναι ένας τομέας που ακόμα δεν υπολογίζει σε μια αγορά χονδρικής που θα του επέτρεπε να προμηθευτεί τα προϊόντα που χρειάζεται. Αυτό τους υποχρεώνει να απευθύνονται στη λιανική αγορά και να μπαίνουν σε ανταγωνισμό με τον πληθυσμό”. Και προσθέτει ότι εάν ένας αυτοαπασχολούμενος θέλει να ψωνίσει από ένα φούρνο, πρέπει να πάει στον ίδιο φούρνο που εξυπηρετείται και ο πληθυσμός και αυτό προκαλεί έλλειψη σε πολλά προϊόντα ή αλλιώς, βάζει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στον πληθυσμό και στον ιδιωτικό τομέα, σε μια αγορά λιανικής. Αυτό επίσης εμποδίζει την πτώση του κόστους των προϊόντων και υπηρεσιών εξ αιτίας της εξάντλησης των προϊόντων σε αυτή την αγορά και για αυτό το λόγο οι τιμές εξακολουθούν να παραμένουν πολύ ανεβασμένες. “Όσο δεν επιλύεται το πρόβλημα κόστος παραγωγής και λιανική αγορά, αυτός ο τομέας θα εξακολουθεί να επηρεάζεται από το επίπεδο της ζήτησης και την αγοραστική δύναμη των κουβανών”.

Κατά τη διάρκεια του διαλόγου με την ερευνήτρια μάθαμε επίσης ότι το βάρος των εισοδημάτων και ο ρόλος που παίζει σήμερα ο μισθός στους κρατικούς οργανισμούς, είναι σήμερα διαφορετικός από τις προηγούμενες δεκαετίες, και εξ αυτού για πολλούς ανθρώπους είναι σήμερα πιο ελκυστικό να δουλέψουν σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, αν και αυτό δεν χαίρει υψηλής εκτίμησης.

Όμως αυτό, έχει προκαλέσει μια εσωτερική μετανάστευση των εργαζομένων του κρατικού τομέα. Ο καθηγήτρια Infante εξηγεί ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αυτή τη στιγμή, δεν θέλουν να δουλέψουν για λιγότερο από πενήντα πέσος την ημέρα. Π.χ, ένας τεχνικός πληροφορικής, προτιμά να δουλέψει σαν αυτοαπασχολούμενος, από το να δουλέψει σε μια κρατική επιχείρηση. “Το ζήτημα των εισοδηματικών ανισοτήτων έχει μετατραπεί σε μεγάλο πρόβλημα , κινήτρου και η κινητικότητα μεταξύ των δύο τομέων μπορεί να είναι αρνητική. Γι' αυτό οι πολιτικές πρέπει να προσανατολιστούν στο πως θα αποκαταστήσουν την αγοραστική δύναμη του μισθού και στην αναγνώριση της ειδικευμένης εργασίας”.

Συνεχίζεται

 2o μέρος      3ο μέρος     4ο μέρος